”Hoe onze vaderen zich moesten behelpen”

Zoals ik de vorige keer al schreef: internet is voor genealogen een gouden bron. Geregeld ben ik dus op het internet aan het speuren of er iets bekend is over Van Zijl-en. Sinds kort heb ik ook in Google een automatische opdracht staan om mij dagelijks te melden als er iets over ”van Zijl” is verschenen. Daarnaast kreeg ik bij het Famillement in Leiden een folder over Delpher. Een online toegang tot ruim 30 miljoen gedigitaliseerde pagina’s uit Nederlands historische boeken, kranten en tijdschriften. Een dienst die is ontwikkeld door de Koninklijke bibliotheek, samen met de universiteitsbibliotheken van Leiden, Amsterdam, Utrecht en Groningen.

Heel verrassend dat ik na het intypen van de familienaam als een van de eersten terechtkwam op een boekje, getiteld: ”Hoe onze vaderen zich moesten behelpen”. In dit boek wordt ene Joost van Zijl 20x genoemd.

Het boek is uitgegeven in 1917, maar speelt zich af in de periode rond 1839 (eerste spoorlijn). Hij was kastelijn in het Zwijnshoofd te Vianen.

Natuurlijk ging er meteen een lichtje branden: de combinatie Joost van Zijl en Vianen was me bekend. Als ‘eerste’ Joost is dat de secretaris van de lenen van Vianen en burgemeester aldaar, geboren in Vianen in1583. Hij was de zoon van Cornelis van Zijl en Heilwig van Brederode, wier achternaam onlosmakelijk is verbonden met de geschiedenis van Vrijstad Vianen. Van hem is een familiekroniekje bewaard gebleven, waarschijnlijk het oudste dat in Viaans bezit is. De ‘tweede’ Joost werd bij de aangifte van het overlijden van zijn vader Gerrit aangeduid met zijn beroep: logementhouder. Deze Joost is in 1781 geboren, eveneens in Vianen, maar er valt nog geen relatie te leggen tussen beide Joosten. Over hem weten we dus nu veel meer.

Het Zwijnshoofd ‘een vanouds bekende uitspanning aan het einde der stad’, lag aan het begin van de Gorinchemse straatweg. In die tijd reden er nog vele diligences en omnibussen die de mensen vervoerden. Daarom stelt de schrijver (J. Breevoort): “Joost van Zijl voer daar wel bij. Hij kwam al even makkelijk aan het geld, als hij van zijn dochters afkwam. Alle vijf waren reeds gehuwd. De twee jongste een paar jaar geleden, bijna gelijktijdig (opm.: volgens de doopgegevens waren dit nu juist de twee oudste dochters!) Grietje met een grutter uit Vianen en Mina met de zoon van een stalhouder uit Amsterdam. Toen de diligence voor het Zwijnshoofd stil hield, stond Van Zijl al aan de deur. Hij groette de uitstijgende passagiers zeer beleefd door de pet diep van het hoofd te nemen. Dat was nog geheel en al overeenkomstig den geest des tijds. Van Zijl had van zijn vader -Gerrit- geleerd zeer beleefd tegen de klanten te zijn. Hij had het zo dikwijls moeten horen: “Joost, denk erom, je pet weegt geen 10 pond.”

Van Zijl kende de meeste gasten bij naam, want die maar eens den voet in het Zwijnshoofd had gezet, kon er niet alleen zeker van zijn dat de kastelijn hem volgende keer nog herkende, maar zelfs wist of mijnheer met of zonder suiker beliefde, rood of zwart lak prefereerde, de aardappelen hard of zacht gebakken wenschte.”

Dit is dus weer een van die leuke resultaten van onderzoek naar familienamen: het verhaal achter de ”droge” stamboomgegevens. Nieuwsgierig naar de andere vernoeming van Joost van Zijl in dit boek: klik op de verkorte titel: ”Hoe onze vaderen…” of zoek op Delpher.nl