Gedenkwaardige reiskisten
Wie verre reizen maakte, vervoerde al zijn bezittingen in een kist
Binnenkort gaat mijn broer emigreren. De verhuisauto is al besteld en daar gaan alle bezittingen van hem en zijn vrouw in. Zo gaat dat tegenwoordig. Dat is lang niet altijd zo geweest. Ik herinner mij nog goed de theekist die in ons ouderlijk huis in de kelder stond. Die was van ome Jos geweest, de halfbroer van mijn vader. Daarin had hij destijds de spullen vervoerd die waren meegegaan op reis naar Indië. Net als veel dienstplichtigen had mijn oom daar dienst gedaan in het KNIL, het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger. Wat mijn moeder in die theekist bewaarde, weet ik niet meer zo precies, maar voor mij was het een geheime bergplaats voor mijn rookwaren. Ik begon namelijk met pijproken op mijn veertiende, maar dat wisten mijn ouders niet.
Elke ochtend als ik naar mijn vakantiebaantje als magazijnknecht bij De Gruijter in de Stevinstraat in Scheveningen fietste, gingen de pijp, de tabak -meestal Heerenbaai, alleen al met zo’n naam voelde je je een grote man- het pijpenragertje, de schraper en de stamper (ja, pijproken is een ritueel) in de jaszak.
En natuurlijk de lucifers, want hoewel er aanstekers waren: een pijp hoor je met het aloude houtwerk aan de praat te krijgen. Twee straten verder stopte ik, uit het zichtveld van ouders, buren en eventuele kennissen. Gezellig lurkend aan de pijp trapte ik dan een half uur naar de werkplek. Kort voor aankomst werd de pijp -meestal was die dan net uit- geleegd en netjes in de tabakzak opgeruimd. Want je wist maar nooit of er contacten waren tussen de baas en het thuisfront.
Na de werkdag ging het ritueel in omgekeerde volgorde en werd alles thuis weer veilig opgeborgen in de theekist. Kisten van een heel ander kaliber waren de zogenoemde Bataviakisten. Deze werden gebruikt in de VOC-tijd, als alle bezittingen van een gezin mee gingen naar Kaapstad. Ook de gezagvoerder, de officieren en de scheepsarts hadden een kist. De soldaten en ander ‘voetvolk’ moesten het vaak met kledingbalen stellen.
Het gezin van Willem van Zijl, Christina van Loveren en hun twee kinderen hadden ook zo’n kist van Philippijns mahoniehout, met fraai Genuaans koperbeslag. Het bijzondere van deze kist is dat deze nog steeds is bewaard, dus inmiddels meer dan 300 jaar oud. Deze kist is in het bezit van familie van mevrouw Jean Retief, geboren Van Zijl, eigenaresse van het wijnlandgoed Van Loveren Wijn in Robertson. De kist heeft onderin twee laden, met eveneens koperen handgrepen. Er is nog een bijzonderheid aan de kist: de twee achterpootjes ontbreken. Daar is een logische verklaring voor: het waren meestal afschroefbare (bal)pootjes. Die werden er voor de reis afgehaald, zodat de kist iets schuin achterover stond. Daardoor konden de kisten in het ruim minder makkelijk heen-en-weer schuiven.
De gezinnen die deelnamen aan de Grote Trek noordwaarts, op zoek naar nieuw land -de Voortrekkers- maakten eveneens gebruik van een kist om hun huisraad in te vervoeren. Bij het gezin van Pieter van Zijl (Zyl) stond die kist op de ossewa tijdens hun tocht naar de Olifantsrivier. Op bijgaande foto is te zien hoe fraai deze kist beschilderd was.
Overigens: het geheim van de theekist heeft maar kort geduurd. Op mijn vijftiende verjaardag zei mijn vader onverwacht: “Vanaf nu mag je wel roken.’’ Waarop mijn moeder zonder blikken of blozen reageerde: ‘’Ga dan je pijp maar uit de theekist halen.’’ Achteraf bleek dat ze het al na een week had ontdekt, maar er tegenover niemand iets over had gezegd. Tot mijn 51e heb ik veelvuldig pijp gerookt: wij waren onafscheidelijk. Tot ik dan toch verstandig werd…
Interessant. Lekker om van die ougoed te lees en dat ek dit in Afrikaans kan oorsit.
Reeds op jou bloglys.
Ek het nuwe data oor my deel van die van Zyls, ‘n paar jaar gelede reeds aan jou gestuur. Dit is die van Christiaan Diedeicks van Zyl en sy Strydom vrou.
Dankjewel, Jan voor je reactie. Ik vond het ook weer leuk om te schrijven. Ik neem aan dat de gegevens van Christiaan Diedericks al op de site staan, maar al jij aanvullingen hebt >> GRAAG!
That kind of thikning shows you’re an expert